Onthouden van boeken
Ik zat gisteren met mijn vriend Paul een kop koffie te drinken. Terwijl we ons bezighielden met de gebruikelijke onderwerpen – de laatste roddels in de vriendengroep, het cabaret van de wereldpolitiek en natuurlijk onze sportblessures – kwamen we op een voor mij interessant thema: het onthouden van boeken.
Ik vertelde hem over Mind in Motion van psycholoog Barbara Tversky. Zij laat zien dat ons denken nauw samenhangt met bewegingen. Denk maar aan de handgebaren die je maakt wanneer je iets uitlegt. Paul vertelde over boeken die hij leest en dat die na verloop van tijd vervaagde. “Zonde van al die uren lezen,” zei hij.
Dat gevoel herken ik. En als geheugentrainer weet ik precies hoe dit komt. Het vergeten van boeken is namelijk geen teken van een slecht geheugen, maar de normale werking van ons brein.
Onthouden van boeken? Waarom vervaagt de inhoud?
Om te begrijpen waarom we vergeten, kunnen we kijken naar het geheugenmodel van Shiffrin en Atkinson. Zij beschrijven verschillende geheugensystemen, die je kunt zien als kamers waar informatie doorheen beweegt:
- Zintuiglijk geheugen: de eerste halte, waar informatie heel kort binnenkomt via onder andere je ogen en oren. Je kunt vervolgens beslissen of je iets met de info wilt doen.
- Kortetermijngeheugen: hier kun je dingen enkele seconden vasthouden, zelfs als je ze nog niet begrijpt.
- Werkgeheugen: in deze kamer ga je aan de slag met de informatie en zoek je naar betekenis.
- Langetermijngeheugen: de bovenkamer, waar kennis voor langere tijd wordt opgeslagen.
Als ik bijvoorbeeld een boek over natuurkunde lees dan is dat voor mij heel moeilijk. De eerste zin zal ik kort onthouden, maar als ik er niks van begrijp, verdwijnt die meteen weer. Het staat even in je kortetermijngeheugen en waait daarna weg. Maar stel dat Paul tegenover mij zit. Hij is veel meer een bèta en legt het aan mij uit. Dan werk ik actief met de informatie: ik begrijp het. Op dat moment is het werkgeheugen in actie gekomen. Begrip is de sleutel om informatie in boeken langer te onthouden.
De hobbykamer met open raam
Ik vergelijk het werkgeheugen met een hobbykamer. Je bent er actief bezig, bijvoorbeeld met lezen of discussiëren. Maar zodra je de kamer verlaat, staat het raam open. Kom je er een tijd niet terug, dan waait de inhoud weg. Het begrip dat je opgebouwd had, vervliegt.
Wil je dat dit niet gebeurt, en wil je actief aan de slag met het onthouden van boeken, dan moet je regelmatig terugkeren naar die kamer. Elke keer dat je de inhoud opnieuw oproept, wordt de kans groter dat het verhuist naar de zolder, de bovenkamer: het langetermijngeheugen.
Goed onthouden van boeken-Gefaseerd herhalen
Herhaling is dus de sleutel. Niet één keer, maar in stappen met oplopende tussenpozen. Dit noemen geheugenpsychologen gespreid of gefaseerd herhalen. Het werkt zo:
- Bespreek het boek op de dag dat je het hebt gelezen.
- Haal het de volgende dag nog eens op, bijvoorbeeld in een gesprek.
- Kom er een week later weer op terug.
- Herhaal dit proces een aantal keren, met steeds langere tussenpozen.
Op die manier versterk je de geheugensporen. Elke herhaling is als een lik verf: de kleur wordt steeds dieper en blijvender.
Hoe pak je dit concreet aan?
Veel mensen lezen een boek, sluiten het omslag en gaan door met het volgende. Als je écht wilt onthouden, is het slim om een klein plan te maken:
- Begrijp eerst goed wat je leest. Doe alsof je er een spreekbeurt over moet geven. Kun je de rode draad in eigen woorden uitleggen? Dan zit je goed.
- Maak een overzicht met kernwoorden. Noteer de hoofdlijn en enkele sleutelbegrippen. Geen dik uitreksel, maar een kort geheugensteuntje.
- Houd een boekkwartier-vertier. Trek wekelijks vijftien minuten uit om je lijstjes door te nemen. Probeer vanuit de kernwoorden de inhoud terug te halen, zonder opnieuw in het boek te kijken.
Met zo’n ritueel houd je je werkgeheugen actief. Na een paar rondes merk je dat de inhoud stevig verankerd raakt in je langetermijngeheugen.
Wanneer gaat het vanzelf?
Soms hoef je hier weinig moeite voor te doen. Lees je bijvoorbeeld een handboek waarvan je de kennis dagelijks toepast, dan onderhoud je het automatisch. Elke keer dat je het gebruikt, keer je terug naar de hobbykamer en versterk je de verbinding. Maar bij romans of non-fictie die je niet dagelijks nodig hebt, verdwijnt de inhoud sneller – tenzij je er bewust aandacht aan besteedt.
Het onthouden van boeken en de geheugentechnieken?
De krachtigste manier om gelezen informatie vast te zetten, is met geheugentechnieken. Daarmee veranker je details door er beelden en associaties van te maken op een gestructureerde wijze. Dat gaat verder dan wat ik hier kan uitleggen – daar geef ik trainingen voor. Maar ook zonder die technieken kun je al enorme winst behalen door bewust te begrijpen, kernwoorden te noteren en regelmatig terug te keren naar je hobbykamer.
Zo wordt lezen meer dan ontspanning of kennis opdoen voor het moment. Je bouwt een persoonlijke bibliotheek op in je hoofd, waaruit je altijd kunt putten. Wil je vervolgens een stap verder gaan in het onthouden van wat je leest, neem dan contact op en ik help je verder.
Geef een reactie