Can I get a hallelujah?” schreeuwde ik zachtjes uit toen ik één week voor kerstmis de Volkskrant aan het doorbladeren was. Op pagina twee stond een artikel over een onderzoek uitgevoerd door wetenschappers van de Harvard Universiteit in Boston. Hoewel ze voorzichtig redeneerden, gaven hun bevindingen aan wat je moet doen om de kans op Alzheimer te verkleinen. Een belangrijk onderwerp, gelet op het grote percentage mensen dat komt te overlijden aan deze breinziekte. Mijn hallelujah-schreeuw was zachtjes omdat het artikel op pagina twee stond en niet prominent op de voorkant. Deze religieuze kerstkreet was ook een beetje egotripperij omdat prestigieuze onderzoekers van Harvard bevestigen wat ik tijdens al mijn trainingen aan mijn deelnemers meegeef: “Gebruik dagelijks je hippocampus!” Waar hebben we het nu over? Ik leg het uit.

Ik ben vaak in Londen geweest, meestal voor een geheugentoernooi. Als ik met de taxi ging, dan had ik vermakelijke gesprekken met de chauffeurs. Altijd over het geheugen. Ik vertelde dat ik voor een geheugentoernooi in de stad was, en dan zei de chauffeur dat zij het geheugen van de stad waren. Ze moesten namelijk, om cabdriver te kunnen worden, een examen doen dat “The Knowledge” heet.

Waarom zeiden de taxichauffeurs dat zij het geheugen van de stad waren? Wat is “The Knowledge” waarover zij moeten beschikken voordat ze hun taxivergunning in ontvangst mogen nemen? Dat is het stratenplan van Londen. De plattegrond van de stad zit in hun hoofden. Alleen een rijbewijs is niet voldoende. Ze moeten ook de vaardigheid bezitten om hun eigen breincellen te besturen en mentaal te navigeren door de City. En dat in een radius van zes mijl, een kleine 10 kilometer, gemeten vanaf het bekende verkeersknooppunt Charing Cross. Voor een nog beter beeld van deze waanzinnige geheugenprestatie: 320 routes, dwars door de Engelse hoofdstad. Dit betekent meer dan 60.000 straten kennen, en meer dan 100.000 gebouwen en bezienswaardigheden die je tegenkomt in die straten. En dat allemaal om de klant tot dienst te zijn, om de snelste én goedkoopste route te kunnen aanbieden. Natuurlijk mag je je afvragen waarom dit nodig is; we hebben toch navigatie? Maar dan mis je wel het punt: hoeveel potentie ons menselijk brein heeft.

In het jaar 2000 publiceerde University College London een onderzoek naar de breinen van de cabdrivers van de Engelse hoofdstad. Wat bleek? Na het volgen van de intensieve training om het stratenplan van Londen uit het hoofd te leren, was de structuur van de hersenen van de chauffeurs veranderd. De hippocampus, een breinregio die verantwoordelijk is voor navigatie én geheugen, was aanzienlijk groter geworden. De specifieke taxitraining had dus een duidelijk anatomisch effect. Er is zelfs een vergelijking te trekken met het gericht trainen van spieren. Het focusgebied wordt groter en krachtiger.

Maar nu dan het onderzoek van Harvard. Dit kun je zien als een soort opvolging van de Londense studie. Dit onderzoek keek naar sterfgevallen door de ziekte van Alzheimer onder mensen met beroepen die veel ruimtelijke en navigatievaardigheden vereisen, zoals taxichauffeurs en ambulancechauffeurs. De studie toonde aan dat taxichauffeurs een lager sterftecijfer hebben door de ziekte van Alzheimer in vergelijking met mensen in andere beroepen. Dit zou kunnen komen doordat het werk van taxichauffeurs de delen van de hersenen die verantwoordelijk zijn voor navigatie dagelijks traint.

De bevindingen van deze studie suggereren dat beroepen die frequente ruimtelijke en navigatieverwerking vereisen, mogelijk een beschermend effect hebben op de hersenen tegen de ziekte van Alzheimer.

Interessant toch? Maar moeten we dan maar allemaal taxichauffeurs worden en stratenplannen uit ons hoofd leren? Nee, zeker niet. Maar een ander idee is wel aan te raden, en dat is het leren en toepassen van geheugentechnieken. Daarmee bereik je namelijk een vergelijkbaar effect. Ook dit licht ik toe.

De basis van de geheugentechniek, ook wel de methode van loci genoemd, is als volgt. Je loopt in gedachten een route. Dit kan bijvoorbeeld een wandeling door een park zijn. Een belangrijk aspect hierbij is “in gedachten”. Je navigeert jezelf bijvoorbeeld langs een bankje, een grasveld, een fontein, een ijscokar en een vijver. Door dit proces train je al je hippocampus. De geheugentechniek is een extra aanvulling. Dan “plaats” je wat je wilt onthouden visueel op de plekken van de route. Met een beetje training word je hier al snel bekwaam in, en lukt het je om je geheugen veel en veel krachtiger te maken. Bij mijn trainingen licht ik in meer detail toe hoe je dit kunt doen en functioneel kunt inzetten. Maar het belangrijke nieuws is dus niet alleen het versterken van je geheugenkracht, maar ook de kans dat je Alzheimer in de toekomst kunt afwenden. Wellicht een tip om in te zetten in 2025.