Moeite met gezichten herkennen? Zo maak je het weer herkenbaar
Voor sommigen is gezichtsherkenning een vaardigheid die als vanzelf gaat. Anderen hebben er juist moeite mee. En dan is gezichten herkennen of onthouden niet alleen ongemakkelijk, maar soms ook echt een struikelblok in het dagelijks leven.
Is het jou weleens overkomen dat iemand je enthousiast groet, je bij naam noemt, en jij hebt geen idee wie het is? Gênant, zeker als het vaker gebeurt. Voor mij als geheugentrainer is het misschien nog een tikje pijnlijker – al helpt mijn zelfspot gelukkig een hoop. Want als iets fout gaat, kun je mooi uitleggen hoe het werkt in het brein. En dat fouten maken menselijk is. Maar het blijft een interessant vraagstuk: is gezichtsherkenning voor sommigen een lastige vaardigheid, of een serieus probleem?
Moeite met gezichten herkennen? Een medische inkijk
Laat ik beginnen met een moeilijk woord: prosopagnosie. Nooit van gehoord? Dan is de kans groot dat gezichten herkennen voor jou geen klinisch probleem is. Prosopagnosie is de medische term voor het onvermogen om gezichten te herkennen. En met ‘klinisch’ bedoelt men: het belemmert je dagelijks functioneren.
Bij ernstige vormen herken je zelfs vrienden, familie of jezelf in de spiegel niet. Dus als je zegt: “Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, wie is de mooiste van het land?” en de spiegel zegt “jij!”, dan denk jij misschien: “Fijn… maar wie ís die vreemdeling in de spiegel?” Dan heb je grote moeite met gezichten herkennen.
Oorzaak? Soms is het aangeboren: je hersenen zijn dan anders bedraad. In andere gevallen ontstaat het door hersenletsel, bijvoorbeeld na een ongeluk. Voor de breinliefhebbers: het gebied dat hier een sleutelrol in speelt is de fusiform face area.
De uitdaging van met moeite gezichten herkennen
Maar laten we eerlijk zijn: prosopagnosie komt weinig voor. Grote kans dat je hier niet mee te maken hebt. Wellicht herken je eerder het ‘ongemakkelijke moment’: iemand groet jou, je herkent hem of haar niet, en je doet alsof. Als dat geregeld voorkomt, is gezichten herkennen misschien geen medisch probleem, maar wél een persoonlijke uitdaging.
Mijn eigen worsteling
Laat ik mij kwetsbaar opstellen: ik heb hier zelf last van. Mensen groeten mij en ik weet echt niet wie het is. Soms begin ik een gesprekje, stel een open vraag zoals “Hoe gaat het?”, en dan volgt er een “O ja!”-moment. Dat helpt – al blijft het ongemakkelijk.
Ik heb vermoedens waar het vandaan komt. Als kind was ik extreem verlegen en keek mensen nauwelijks aan. Dat belemmert de ontwikkeling van gezichtsherkenning. Vrienden maken ging overigens prima: op jonge leeftijd vraag je gewoon of iemand met je wil spelen en klaar. Als volwassene werkt dat iets minder soepel…
Daarbovenop droeg ik vaak geen bril, ook al had ik die nodig. Gevolg: ik zag gezichten letterlijk minder scherp. Op mijn vijftiende werd ik sportcoach van vooral meidenteams. Tijdens toespraken hield ik mijn hoofd wat naar beneden – een gewoonte die gezichten vermijden verder versterkte.
De ommekeer
Er was één moment dat alles veranderde. Ik was zeventien, op een feestje, en in gesprek met Marieke. Het klikte wel – tot zij ineens zei: “Rick, ik wil niet vervelend doen… maar kun je ze zien?” Ze doelde op haar decolleté. Mijn hoofd stond van nature een beetje naar beneden, waardoor het leek alsof ik haar daar zat aan te staren. Ongemakkelijk? Extreem. Vanaf dat moment besloot ik: ik móét mensen leren aankijken. En dat werd een keerpunt.
Waarom het geen probleem is, maar een uitdaging
Mijn vaardigheid was niet goed ontwikkeld, maar mijn brein was niet beschadigd. En dat betekent: het is trainbaar. Tussen 2008 en 2015 deed ik wereldwijd mee aan geheugenkampioenschappen. Bij het onderdeel ‘namen en gezichten’ was ik geen wereldtopper, maar wel een degelijke middenmoter. Voor iemand die gezichten lang vermeed, is dat best aardig. Met gerichte training was ik waarschijnlijk nog verder gekomen.
En juist omdat ik zelf die uitdaging ken, begrijp ik mijn cursisten des te beter. Ik weet wat het is om het lastig te vinden. En als het vandaag nog weleens misgaat? Dan weet ik precies waarom: ik heb de techniek niet toegepast of onvoldoende onderhouden.
En nu?
Gezichtsherkenning is dus niet zwart-wit: het is een schaal. Heb je een stoornis? Dan is hulp nodig. Heb je een vaardigheid die onderontwikkeld is? Dan kun je die trainen.
Hoe dan? Dat leg ik uit in mijn volgende blog want anders wordt dit wel een héél lang stuk. Ik publiceer de volgende op 17 juli 2025.
Vind je misschien toch interessant om te weten hoe jij er klinisch ervoor staat? Dan heeft Birkbeck universiteit van Londen een gezichtsherkenningsexperiment waar je online aan kunt deelnemen. Duurt zo’n twintig minuten.
Wil je jouw gezichtsherkenning trainen of leren hoe je beter namen en gezichten onthoudt? In mijn volgende blog op memoryspeaker.nl geef ik concrete tips die je meteen kunt toepassen.”
Wil je er echt praktisch mee aan de slag? Eind 2025 geef ik een open inschrijftraining over namen en gezichten onthouden. Dankzij een samenwerking met de Volksuniversiteit Oss zijn de kosten laag. Doe je mee? Dan onthouden we elkaars naam én gezicht.
Geef een reactie