Vorige week donderdag was het 14 maart. En elk jaar vieren wiskundigen, leraren en enthousiastelingen over de hele wereld deze bijzondere dag: Pi-dag. Deze dag, die bekend staat om zijn unieke datum (3/14 in de Amerikaanse datumnotatie), is een eerbetoon aan het getal pi (π), een van de meest fascinerende en belangrijke constanten in de wiskunde.

Pi, vaak afgerond tot 3,14, is de verhouding tussen de omtrek en diameter van een cirkel. Hoewel het een eenvoudig concept lijkt, heeft pi een complexe en oneindige reeks decimalen zonder herhaling. Dit laatste is vooral interessant voor geheugenfanaten. De lijst met decimalen van Pi is erg lang en vertoont geen duidelijk patroon met herhaling, wat het ideaal maakt voor het toepassen van geheugentechnieken.

Al tientallen jaren hebben mensen met een getraind geheugen geprobeerd om de berg aan pi-decimalen te beklimmen. Hoewel de top bereiken moeilijk is, gezien het feit dat pi oneindig is, bereiken sommigen opmerkelijke hoogten in deze mentale klim. Er bestaat zelfs een pi-wereldranglijst op www.pi-world-ranking-list.com. Maar hoeveel decimalen zijn indrukwekkend? Een gemiddeld persoon kan ongeveer een reeks van zeven cijfers onthouden, volgens onderzoek van de Amerikaanse psycholoog George Miller, die dit het “magische getal zeven” noemt voor het kortetermijngeheugen. Het onthouden van twintig decimalen, het minimale aantal om op de wereldranglijst te komen,  is dus een indrukwekkende prestatie, meer dan een verdubbeling van het  magische getal van Miller.

Als we naar de ranglijst kijken, zien we bijna drieduizend mensen die deel uitmaken van deze pi-geheugencompetitie. De nummer 2 van Nederland, Rianne van Rees, heeft bijvoorbeeld 555 decimalen uit het hoofd opgesomd, terwijl ondergetekende in 2015 een Europees record vestigde door 22.612 pi-cijfers op te sommen. Dit record is ondertussen verbroken door de Zweed Jonas von Essen met een totaal van 24063. Het wereldrecord staat op naam van een man uit India, Suresh Kumar Sharma, die in 2015 maar liefst 70.030 decimalen achter de komma heeft opgezegd.

Hoe is het mogelijk om deze immense hoeveelheid cijfers te onthouden? De wetenschap noemt het “magische getal zeven”, maar een beetje nuance is hier op zijn plaats. Dit getal klopt wanneer het gaat om reeksen zonder betekenis. Als de informatie echter betekenisvol is, kunnen we veel meer onthouden. Neem bijvoorbeeld een reeks van 24 cijfers die verjaardagen voorstellen: 170819902206198614032020. Dit kun je gemakkelijk onthouden omdat het betekenisvol is. (In dit fictief voorbeeld ben je jarig op 17-08-1990, je partner op 22-06-1986 en je kindje op 14-03-2020). Natuurlijk is dit voorbeeld nog steeds moeilijk, het is een voorbeeld van iemand anders. Maar stel je eigen verjaardag voor én die van twee familieleden. Deze reeks noem je waarschijnlijk zonder moeite op. Het heeft voor jou betekenis.

De meest succesvolle techniek om grote hoeveelheden cijfers te onthouden, is door ze om te zetten in beelden. Een populaire methode hiervoor is het zogenaamde hoofdsysteem, waarbij cijfers worden gekoppeld aan letters en vervolgens omgezet worden in woorden of beelden. Door deze beelden te combineren tot verhalen, wordt het onthouden van lange reeksen cijfers een stuk eenvoudiger en zelfs leuk om te doen.

Dit is een voorbeeld van het hoofdsysteem:

0=s/z

1=d/t

2=n

3=m

4=r

5=l

6=sch/sje/g

7=k

8=f/v

9=b/p

Met een beetje oefening ken je de combinaties. En met deze combinaties kun je weer woorden maken. Vervolgens maak je van de woorden een verhaal.

Een voorbeeld:

Je loopt door een deur een receptie binnen en je ziet op de grond een tol tollen. Je stapt hier overheen en bij de balie pak je een pen vast om in te tekenen. Vervolgens leg je deze pen op een schaal. Je mag verder lopen en je ziet een zak met meel op de grond liggen. Ook hier stap je overheen. Maar je maakt er wel een foto van om te posten op FB (facebook), want het is wel vreemd dat een zak met meel op de grond ligt. Je loopt vervolgens de volgende ruimte binnen en daar huppelt een kip rond en een man zit hier achteraan. Je loopt door en je merkt dat het heel erg muf ruikt in de ruimte. Dus pak je een roosje uit een bos met bloemen en ruikt hier flink aan om de muffe geur uit je neus te laten verdwijnen.

Het is een beetje een vreemd verhaal. Maar..als het een paar keer doorloopt kun je het wel reproduceren. Benadruk voor jezelf de dikgedrukte woorden. Maar deze staan met de cijfers die je wilt onthouden. Deur (14), tol (15), pen (92), schaal (65), meel (35), FB (89), kip (79), man (32), muf (38), roosje (46).

Nogmaals, je moet wel de omzetsleutel van het hoofdsysteem kennen. Daarmee kunnen we woorden maken door tussen de medeklinker klinkers te plaatsen. En met deze maken we een fantasierijke verhaal. Als je dit een beetje oefent dan kun je ook de eerste twintig decimalen van het getal pi uit je hoofd opnoemen. Dat is namelijk de reeks die we nu samen hebben onthouden. Je bent dus rijp voor de pi-wereldranglijst!

Heb je een uitdaging met het bedenken van beelden voor cijfercombinaties, laat het me weten en ik stuur je een lijst met suggesties. Happy memorizing.